Swydd Wag -- Llywydd - Llyfrgell Genedlaethol Cymru

Ydych chi am ein helpu i sicrhau bod y Llyfrgell yn ganolog i gynllunio gwybodaeth yng Nghymru, a hefyd ein helpu i ddefnyddio ein sgiliau a’n casgliadau i wella ein gwasanaeth i’r cyhoedd, gan ddenu mwy o ddefnyddwyr o wahanol grwpiau? Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru, fel sefydliad cenedlaethol, yn awyddus i wneud gwahaniaeth sylweddol i ddiwylliant, cymdeithas ac economi Cymru. Mae’r Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth am benodi Llywydd newydd i  Llyfrgell Genedlaethol Cymru.

Sefydlwyd Llyfrgell Genedlaethol Cymru (‘y Llyfrgell’) gan y Siarter Frenhinol ar 19 Mawrth 1907 ac fe’i hadnabyddir fel un o lyfrgelloedd mawr y byd. Mae ei chasgliadau yn cynnwys llyfrau a chyfnodolion, llawysgrifau, dogfennau archifol, mapiau a ffotograffau, yn ogystal â pheintiadau, ffilmiau, fideos a recordiadau sain ac archifau a chyhoeddiadau electronig. Mae’r Llyfrgell yn un o lyfrgelloedd adnau cyfreithiol y DU ac mae’n cael ei chydnabod fel y ganolfan ymchwil fwyaf blaenllaw ar gyfer astudiaethau Cymreig a Cheltaidd a hanes teuluol. Mae’n cynnal rhaglen amrywiol o arddangosfeydd drwy gydol y flwyddyn ac yn trefnu darlithoedd, ffilmiau a chynadleddau yn ei hawditoriwm newydd, y Drwm.

Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru hefyd yn elusen gofrestredig (rhif cofrestredig: 525775) ac yn Gorff a Noddir gan Lywodraeth Cymru (WGSB). Paratowyd ‘Dogfen Fframwaith’ gan CyMAL: Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd Cymru (CyMAL) yn 2010 ac mewn ymgynghoriad â’r Llyfrgell Genedlaethol mae’n amlinellu’r amodau a’r telerau sy’n sail i Weinidogion Cymru i ddarparu cymorth grant i’r Llyfrgell. Ar hyn o bryd mae’r Llyfrgell yn  cyflogi 270  o staff. Yn  2015-16 bydd yn derbyn cymorth grant o  £10.26  miliwn oddi wrth Lywodraeth Cymru.

Llyfrgell Genedlaethol Cymru yw prif lyfrgell ac archifdy Cymru. Mae'n ffynhonnell wybodaeth enfawr i bob pwnc, sydd ar gael yn rhad ac am ddim, ac yn ystorfa fyw o ddiwylliannau cofnodedig Cymru. Mewn gwirionedd mae dau ddimensiwn i’r Llyfrgell Genedlaethol - adeilad ffisegol ysblennydd yn Aberystwyth sy’n gartref i ddeunydd print, llawysgrifau, casgliadau gweledol a chlyweled, a llyfrgell ar-lein sydd ar gael trwy’r rhyngrwyd. Mae gan y Llyfrgell bum swyddogaeth graidd: casglu, cadw, darparu mynediad a gwybodaeth, cyhoeddusrwydd dehongli a chydweithio proffesiynol.

Y Llywydd fydd yn cadeirio Bwrdd yr Ymddiriedolwyr, sef corff llywodraethu’r Llyfrgell. Mae’r holl Ymddiriedolwyr yn gyd gyfrifol ac yn gyd atebol am y penderfyniadau a wneir gan y Bwrdd. Rôl y Bwrdd yw rhoi arweinyddiaeth effeithiol; diffinio a datblygu cyfeiriad strategol; a phennu amcanion heriol. Mae’r Bwrdd yn hyrwyddo safonau uchel o ran atebolrwydd i’r cyhoedd, ac yn cynnal egwyddorion sy’n ymwneud â rheoleidd-dra, priodoldeb a gwerth am arian. Mae’n sicrhau bod gweithgareddau’r Llyfrgell yn cael eu cwblhau mewn modd effeithlon ac effeithiol, ac mae’n monitro perfformiad er mwyn sicrhau bod y Llyfrgell yn cyflawni ei nodau a’i hamcanion a’i thargedau perfformiad yn llawn.

Mae Bwrdd Ymddiriedolwyr y Llyfrgell yn cynnwys 15 o Ymddiriedolwyr. Penodir wyth Ymddiriedolwr gan Lywodraeth Cymru a saith gan y Llyfrgell. Mae’r Ymddiriedolwyr yn cynnwys tri Swyddog y Bwrdd, sef Llywydd, Is-lywydd a Thrysorydd. Penodir y Llywydd a’r Is-lywydd gan Lywodraeth Cymru a’r Trysorydd gan y Llyfrgell ei hun.

Mae’r Bwrdd yn cyfarfod oddeutu seithwaith y flwyddyn a chadeirir y cyfarfodydd gan y Llywydd. Bydd y Llywydd presennol, sef yr Athro Syr Deian Hopkin, yn gadael y swydd ar ddiwedd mis Tachwedd 2015.

Er mai’r Bwrdd sy’n gyfrifol yn y pen draw am bopeth y mae’r Llyfrgell yn ei wneud, y Prif Weithredwr a Llyfrgellydd sy’n atebol i’r Ymddiriedolwyr am reoli gweithredol o fewn y sefydliad o ddydd i ddydd. Mae ganddo ef yn ei dro Dîm Gweithredol sy’n cynnwys Pennaeth Casgliadau a Rhaglenni Cyhoeddus; Pennaeth Adnoddau Corfforaethol; ac Ysgrifennydd a Phennaeth Llywodraethiant.  Mae’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd, a’i Dîm Gweithredol, yn cefnogi’r Bwrdd drwy sicrhau bod y Llyfrgell yn cyflawni ei nodau ac amcanion corfforaethol ac yn cyflawni ei hystod lawn o swyddogaethau.

Rhaid i’r Ymddiriedolwyr fod yn glir am natur eu perthynas â’r cyhoedd. Rôl y Bwrdd yw arwain ac adolygu gwaith y Llyfrgell er mwyn diogelu budd y cyhoedd a hefyd sicrhau atebolrwydd i’r cyhoedd. Mae’r Ymddiriedolwyr yn atebol i’r cyhoedd, a dylent ddatblygu deialog sy’n meithrin ac yn cynnal cysylltiadau priodol â’r bobl y maent yn eu gwasanaethu. I’r perwyl hwnnw, mae’r Bwrdd wedi creu Corff Ymgynghorol gyda 32 o aelodau, sy’n cynnwys rhanddeiliaid allweddol a chynrychiolwyr o blith aelodau’r cyhoedd a defnyddwyr y Llyfrgell. Fel arfer, mae’r Corff yn cyfarfod ddwywaith y flwyddyn, ac mae’n rhoi adroddiad o’i drafodion i Fwrdd yr Ymddiriedolwyr eu hystyried.

Bydd y Llywydd yn un o Ymddiriedolwyr y Llyfrgell. Mae gan bob Ymddiriedolwr gyfrifoldebau fel ymddiriedolwr elusen ac fel aelod o Gorff a Noddir gan Lywodraeth Cymru. Nodir y rhain yng nghyngor y Comisiwn Elusennau ar y berthynas rhwng elusennau a’r wladwriaeth (http://www.charity-commission.gov.uk/publications/rr7.asp) a’r Ddogfen Fframwaith, sy’n nodi Telerau ac Amodau’r cyllid y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi i’r Llyfrgell.

Ni fwriedir i gyfranogiad Ymddiriedolwr fod yn gyfranogiad sy’n seiliedig ar gyfarfodydd yn unig. Gwahoddir ymddiriedolwyr i fynychu digwyddiadau yn y Llyfrgell ac i fod yn llysgenhadon y tu allan i’r Llyfrgell.  Fe’u gwahoddir o bryd i’w gilydd i ymuno â gweithgorau’r Llyfrgell lle y byddai eu profiad o gymorth ymarferol arbennig.

Fel Ymddiriedolwyr byddwch yn:

• Darparu arweiniad effeithiol i’r  Llyfrgell

• Hyrwyddo safonau uchel ym maes cyllid cyhoeddus

• Mynychu cyfarfodydd y Bwrdd yn rheolaidd a pharatoi’n drylwyr ar gyfer y cyfarfodydd hynny

• Cyfrannu at benderfynu ar bolisïau, strategaethau a blaenoriaethau er mwyn cyflawni amcanion cyffredinol y Llyfrgell

• Sicrhau bod gweithgareddau’r Llyfrgell yn cael eu cynnal yn effeithlon ac yn effeithiol

• Monitro perfformiad y Llyfrgell er mwyn sicrhau ei bod yn cyflawni ei nodau, ei hamcanion a’i thargedau o ran perfformiad yn llawn

• Sicrhau bod dulliau rheoli’r Llyfrgell yn sicrhau gwerth am arian o fewn fframwaith o arferion gorau, rheoleidd-dra a phriodoldeb

SWYDD  LLYWYDD

DISGRIFIAD O’R RÔL

Mae Siarter Frenhinol y Llyfrgell yn datgan y bydd yna Lywydd a fydd yn cadeirio’r Bwrdd Ymddiriedolwyr. Y Llywydd sy’n gyfrifol am lunio strategaethau’r Bwrdd, ac am sicrhau bod y Bwrdd yn ystyried ei ofynion rheoli statudol ac ariannol mewn modd priodol wrth wneud ei benderfyniadau. Y Llywydd fydd yn sicrhau bod polisïau a gweithredoedd y Bwrdd yn gydnaws â’r gofynion a’r polisïau strategol ehangach sydd wedi eu pennu gan Lywodraeth Cymru.

Mae’r Rheoliadau a fabwysiadwyd gan y Bwrdd yn gosod allan pwerau eang i’r Llywydd mewn perthynas ag ymddygiad cyfarfodydd gan gynnwys penderfyniadau ar faterion sensitif fel yn achos eitemau i’w trafod yn gyfrinachol, a gohiriadau.

Mae’r Rheoliadau hefyd yn caniatáu i’r Llywydd fod yn aelod o Bwyllgor y Swyddogion sy’n gallu gweithredu â galluoedd llawn y Bwrdd mewn perthynas â materion sydd angen sylw brys a phenderfyniadau arnynt rhwng cyfarfodydd.

Yn ogystal â gofynion Ymddiriedolwr, sy’n cael eu nodi uchod, y Llywydd sy’n:

• cadeirio pob cyfarfod o Fwrdd yr Ymddiriedolwyr;

• cadeirio Pwyllgorau eraill y Llyfrgell (ac eithrio’r Pwyllgor Archwilio) yn absenoldeb y Cadeirydd a benodwyd;

• cyfarfod â’r Gweinidog noddi (sydd ar hyn o bryd yn Ddirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth) bob chwe mis;

• cysylltu â swyddogion eraill ac aelodau’r Bwrdd yn ôl yr angen;

• cysylltu â’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd ac Ysgrifennydd y Bwrdd yn ôl yr angen;

• cynrychioli’r Llyfrgell yn ei hymwneud â Chynulliad Cenedlaethol Cymru a Llywodraeth Cymru, yn bennaf pan fydd gofyn iddo/iddi ymwneud â’r Gweinidog neu un o Bwyllgorau’r Cynulliad;

• cynrychioli’r Llyfrgell mewn digwyddiadau cyhoeddus.

Mae’r Llywydd yn gyfrifol am sicrhau bod y Llyfrgell yn:

• cynrychioli barn y Bwrdd yn effeithiol a chywir;

• datblygu ei pherthynas allweddol â Llywodraeth Cymru, cyrff sectorau a rhanddeiliaid allweddol eraill;

• cyflawni’n effeithiol ei hamcanion statudol, ei swyddogaethau a’i dyletswyddau cyffredinol ac yn arfer ei phwerau cyfreithiol yn briodol;

• gwireddu strategaethau a chynlluniau’r Bwrdd ar gyfer y dyfodol ac yn darparu ei gwasanaethau yn unol â thargedau a dangosyddion perfformiad y cytunwyd arnynt.     Mae’r Llywydd hefyd:

• yn cynrychioli’r Llyfrgell gerbron y wasg;

• yn cyfarwyddo datblygiad, polisïau a chynlluniau strategol y Llyfrgell;

• ar y cyd â’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd, yn cyfleu cynlluniau’r Llyfrgell, a’r hyn y mae wedi ei chyflawni i randdeiliaid, yn cynnwys staff y Llyfrgell, Llywodraeth Cymru a’r cyhoedd;

• yn sicrhau bod Aelodau’r Bwrdd yn gweithredu’n unol ag arfer da o ran llywodraethu ac egwyddorion safonau bywyd cyhoeddus Nolan;

• yn gweithio gyda Llywodraeth Cymru i benodi Aelodau’r Bwrdd a sicrhau eu bod yn cael sesiwn gynefino a chymorth effeithiol;

• gydag  aelodau’r Bwrdd, yn sefydlu, monitro ac adolygu trefniant llywodraethu, strwythurau, systemau a phrosesau; ac

• yn cyfarwyddo, cefnogi a rheoli’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd yn cynnwys cytuno ynglŷn ag amcanion a chynnal gwerthusiad blynyddol, ar ôl ymgynghori â’r Is-lywydd a’r Trysorydd.

Er mwyn bod yn effeithiol mae’r Bwrdd angen Ymddiriedolwyr ag ystod eang o arbenigedd a phrofiad. Fel Ymddiriedolwr, byddech yn helpu i benderfynu ar bolisïau, strategaethau a blaenoriaethau o ran gweithgareddau craidd y Llyfrgell. Dylech fedru defnyddio eich gwybodaeth, eich sgiliau a’ch profiad i ddarparu tystiolaeth o’ch gallu yn y meysydd a ganlyn:

• ymroddiad a brwdfrydedd dros waith y Llyfrgell; 

• cyfrannu’n effeithiol mewn trafodaethau, wrth wneud penderfyniadau ac mewn dadleuon;

• cydweithio’n agos â chyd-Ymddiriedolwyr;

• profiad rheoli mewn cyd-destun busnes, sefydliadol, gweinyddol neu gyd-destun arall, gan werthfawrogi’r gwahaniaeth rhwng y swyddogaeth strategol a’r swyddogaeth weithredol;

• dealltwriaeth o’r berthynas rhwng y Llyfrgell a Llywodraeth Cymru;

• dealltwriaeth o’r sector diwylliannol yn ei gyfanrwydd;

• y gallu i weithio mewn amgylchedd dwyieithog ac ymroddiad cryf i ddwyieithrwydd a’r iaith Gymraeg yn y maes diwylliannol ac yng nghymunedau Cymru, yn ogystal â pharch tuag atynt a dealltwriaeth ohonynt;

• ymrwymiad i faterion cydraddoldeb a herio ymarferion gwahaniaethol lle bo hynny’n briodol;

• ymroddiad i ‘Saith Egwyddor Bywyd Cyhoeddus’ Nolan (https://www.gov.uk/government/publications/the-7-principles-of-public-life).

Mae rôl y Llywydd yn gofyn am berson o statws a gweledigaeth sy’n medru arwain sefydliad cenedlaethol. Bydd gan y Llywydd hefyd y sgiliau a’r rhinweddau a ganlyn yn ogystal â sgiliau Ymddiriedolwr a restrir ym mharagraff 13 uchod:

• Profiad o weithredu ar lefel Bwrdd neu o fewn unrhyw sefydliad cyfatebol o ran ei gymhlethdod;

• y gallu i wahaniaethu rhwng cyfrifoldebau gweithredol a chyfrifoldebau anweithredol a sefydlu perthynas weithiol gyda’r Prif Weithredwr a Llyfrgellydd;

• hanes o ddangos ymrwymiad i sicrhau cydraddoldeb ac amrywedd;

• y gallu i feithrin cysylltiadau effeithiol a chynrychioli Llyfrgell Genedlaethol Cymru;

• sgiliau llysgenhadol a chyfathrebu cryf y gellir eu defnyddio i ddylanwadu ar unigolion a sefydliadau allanol i fod ag agwedd gadarnhaol at y Llyfrgell. Mae hyn yn berthnasol i’r berthynas â Chynulliad Cenedlaethol Cymru a Llywodraeth Cymru, a chyda darpar roddwyr, partneriaid a’r wasg;

• y sgiliau angenrheidiol i gadeirio cyfarfodydd, gan gynnwys cyfarfodydd Bwrdd yr Ymddiriedolwyr, mewn ffordd effeithiol, adeiladol a chynhwysol;

• y gallu i weithredu fel arweinydd anffurfiol o’r Llyfrgell, agor arddangosfeydd, croesawu ymwelwyr pwysig, ymweld â lleoliadau eraill ac yn y blaen;

• sgiliau o’r radd flaenaf mewn siarad cyhoeddus, mewn meithrin perthynas ag eraill, mewn trafod ac eirioli;

• y gallu i siarad ac ysgrifennu Cymraeg a Saesneg yn rhugl.

Gellir hawlio oddi wrth y Llyfrgell gostau teithio a threuliau rhesymol eraill yr aed iddynt wrth weithio ar ran y Bwrdd, a hynny o fewn y terfynau cydnabyddedig.  Gallech hefyd fod yn gymwys i hawlio ad-daliad am gostau yn gysylltiedig â gofal plant/gofal yr henoed/gofalwr cynorthwyol, tra byddwch yn gweithio ar ran y naill gorff neu’r llall.

Nid yw Ymddiriedolwyr yn cael cydnabyddiaeth ariannol. Ar gais Llywodraeth Cymru (ac yn unol â’i pholisi o roi cydnabyddiaeth i aelodau Cyrff a Noddir gan Lywodraeth Cymru) cytunodd cyn-Lys Llywodraethwyr y Llyfrgell i gynnwys ymhlith ei gynigion i ddiwygio’r Siarter y gallu i roi cydnabyddiaeth ariannol i aelodau’r Bwrdd. Fodd bynnag, er nad yw’n gwrthwynebu hyn, mae’r Comisiwn Elusennau wedi ei gwneud yn glir y bydd yn rhaid i unrhyw gynnig yn y dyfodol i ddefnyddio’r pŵer i dalu Ymddiriedolwyr yn gyffredinol, neu Ymddiriedolwyr unigol, gael ei gyfiawnhau i’r Comisiwn fel rhywbeth sydd er lles yr Elusen.